nu te zien - Design Museum Dedel

In de anti-oorlogstentoonstelling van het museum Dedel kom je de kunstwerken tegen die aan het begin van de twintigste eeuw zijn gemaakt en die lijken op profetieën over komende rampen. En inderdaad end-of-the-world theorieën maken deel uit van onze culturele achtergrond en zijn te vinden in alle folklore en oude tradities. De angst voor een onzekere en onbekende toekomst drijft de menselijke geest om het onverklaarbare uit te leggen. Terwijl het menselijk lichaam door de cyclus van het leven gaat, moet het universum ook oplossen en weer tevoorschijn komen. De Maya-versie van het wereldeinde registreert een enorme kosmische cyclus die een wereldperiode van zo'n vierendertigduizend jaar vertegenwoordigt - twaalf en een half miljoen dagen - en deze worden keer op keer vastgelegd. Echter, met de ontwikkeling van massavernietigingswapens hoeft de mensheid niet meer te wachten op het einde van de kosmische cyclus. In de twintigste eeuw was het idee van het mogelijke einde van de mensheid tot 1991 tot 1991 in de openbare ruimte aanwezig. Veel angst, spanning en woede werden weerspiegeld in kunstwerken uit die tijd. De anti-war-postertentoonstelling van ons museum combineert werken van veel politiek betrokken kunstenaars, ontwerpers en illustratoren. Ze streefden ernaar een beroep te doen op de vriendelijke menselijke harten, op de beste menselijke kwaliteiten in een poging om bloedvergieten te stoppen.

De eetkamer is gewijd aan de grafische werken van Richard N. Roland Holst (1868-1938).

Biografie

Roland Holst was een bewonderaar en vriend van Jan Toorop en een van de eersten die het belang van Vincent van Gogh erkende. Hij was een torenhoge figuur in het Nederlandse artistieke landschap en was betrokken bij tal van leidende functies op dat gebied, met als hoogtepunt eerst als leraar en vervolgens als hoofddirecteur van de Academie voor Beeldende Kunsten in Amsterdam van 1918 tot 1934.

Vakmanschap

In grafisch ontwerp bevorderde hij vakmanschap in de monumentale stijl. Posters moeten door de kunstenaar zelf op de lithografische steen worden getekend en niet door een medewerker van een drukkerij. Vanuit zijn functie als docent aan de academie beïnvloedde hij een hele generatie Nederlandse ontwerpers.

Handgedrukte posters

Omdat zijn posters buiten zouden worden opgehangen en snel overgeplakt door andere affiches, was het gebruikte papier niet van de beste kwaliteit. Slecht papier zorgde voor een slechte indruk van de poster. Om zijn bedoelingen als kunstenaar te behouden, drukte Roland Holst met de hand een klein aantal af op papier van betere kwaliteit. Die posters konden in de handel worden gekocht, hoewel hij de meeste weggaf aan vrienden omdat hij financieel onafhankelijk was.

Calve

Voor de Nederlansche Naamloze Vennootschap Fransch Holandsche Oliefrabrieken Calvé heeft Roland Holst een oorkonde ontworpen die werd uitgereikt bij vele jaren trouwe dienst.

De salon is gewijd aan de grafische werken van Jan Toorop (1858-1928). Hij was een van de invloedrijkste schilders van rond de eeuwwisseling. Hij ontwierp slechts een paar posters en ze worden allemaal in deze kamer getoond. Toorop doorliep verschillende fasen in de ontwikkeling van zijn kunst. Hij bekeerde zich tot het katholicisme. Dit wordt ook geïllustreerd in zijn posters.

Delftse Sla Olie Poster

Zijn poster voor de Delftse Slaolie Maatschappij werd beroemd en de Nederlandse versie van art nouveau wordt soms nog steeds "sla-oliestijl" of "spaghettistijl" genoemd. Toorop liet zijn binnenposters afdrukken in ingetogen kleuren en voor buiten in donkerdere tinten. Een kunstcriticus noemde ze destijds "kaviaar voor het volk".

Pandorra

Bijzonder is zijn poster voor het toneelstuk Pandorra in 1919. Het was gedrukt in negen kleuren, wat erg duur en vrij uitzonderlijk was. Slechts enkele exemplaren hebben het overleefd omdat de poster nooit is gebruikt. De reden ligt in een staking van de arbeiders in de theaters en/of de sluiting van theaters als gevolg van de Spaanse grieppandemie. Niemand lijkt het zeker te weten. Sommigen suggereerden zelfs dat de poster was verboden vanwege de gedurfde naaktheid van het ontwerp.

Werk voor vrouwen

In 1898 maakte Toorop een ontwerp voor de tentoonstelling over vrouwelijke arbeid. Op dit ontwerp wordt Marguérite Helfrich getoond, die hij als model gebruikte.

In 1924 was Toorop fysiek te zwak om het ontwerp voor de poster van het Eucharistiecongres zonder hulp op de steen te tekenen. Gerard Rutten (1902-1982) was een kunstenaar en ervaren lithograaf die een deel van het ontwerp creëerde. Omdat zijn werk nauw verwant is aan dat van Jan Toorop, worden ook twee van zijn posters getoond. Later in zijn leven werd Gerard Rutten filmregisseur.

Design Museum Dedel presenteert zeer zeldzame affiches uit Zwitserland. Twee thema’s zijn uitgelicht: de mode affiches and politieke affiches. Opvallend aan de Zwitserse posters is hun kwaliteit: zij werden gedrukt op beter papier dan elders in Europa en op een groter standaard formaat.

Een belangrijk aspect vormen de affiches voor mode. Tussen kledingbedrijven PKZ en Grieder vond een grootse reclamestrijd plaats die spectaculaire affiches heeft opgeleverd. Van Fritz Seigner wordt een affiche in drie delen getoond die hij heeft gemaakt voor PKZ.

Het tweede thema is de politiek. Volksraadplegingen zijn een typisch Zwitsers verschijnsel. Rond de raadplegingen werden poster campagnes gevoerd, waarvan hier sprekende voorbeelden te zien zijn, o.a. van Burkhard Mangold en Melchior Annen. Het affiche TEGEN het vrouwenkiesrecht bleef anoniem.

In de bibliotheek is de permanente tentoonstelling van Art nouveau affiches.

Jugendstil of art nouveau is een kunststroming die tussen 1890 en 1914 op verschillende

plaatsen in Europa populair was, voornamelijk als reactie op het vormvervagende impressionisme. Jugendstil manifesteerde zich vooral in gebruiksvoorwerpen (glaskunst, boeken, plateel, sieraden, meubels etc.), de architectuur en de schilderkunst. De stroming kende een korte maar hevige bloeitijd, die zich voornamelijk uitbreidde tijdens de belle époque. In West-Europa was de stijl ruim voor 1910 al verleden tijd, in het oosten kon hij wat langer voortbestaan. De verschillende hyperkapitalistische ontwikkelingen die kenmerkend waren voor deze periode vonden namelijk over het hele continent plaats.

Het jugendstilornament is samengesteld uit motieven die gewoonlijk asymmetrische composities vormen met een tweedimensionaal karakter, zoals men dit ziet op meubels, sieraden, lampen, bedrukte stoffen enz. De belangrijkste inspiratiebron van deze kunststroming is de natuur. De motieven zijn vaak langstelige, gracieus gestileerde planten en bloemen (lelies, kelken, irissen, papavers, rozenknop), vogels (zwanen, pauwen), libellen, de eivorm, wolken- water- en rotspartijen, vaak gecombineerd met slanke vrouwengestalten.