Gehouden tentoonstellingen

De eetkamer is gewijd aan de grafische werken van Richard N. Roland Holst (1868-1938).

Biografie

Roland Holst was een bewonderaar en vriend van Jan Toorop en een van de eersten die het belang van Vincent van Gogh erkende. Hij was een torenhoge figuur in het Nederlandse artistieke landschap en was betrokken bij tal van leidende functies op dat gebied, met als hoogtepunt eerst als leraar en vervolgens als hoofddirecteur van de Academie voor Beeldende Kunsten in Amsterdam van 1918 tot 1934.

Vakmanschap

In grafisch ontwerp bevorderde hij vakmanschap in de monumentale stijl. Posters moeten door de kunstenaar zelf op de lithografische steen worden getekend en niet door een medewerker van een drukkerij. Vanuit zijn functie als docent aan de academie beïnvloedde hij een hele generatie Nederlandse ontwerpers.

Handgedrukte posters

Omdat zijn posters buiten zouden worden opgehangen en snel overgeplakt door andere affiches, was het gebruikte papier niet van de beste kwaliteit. Slecht papier zorgde voor een slechte indruk van de poster. Om zijn bedoelingen als kunstenaar te behouden, drukte Roland Holst met de hand een klein aantal af op papier van betere kwaliteit. Die posters konden in de handel worden gekocht, hoewel hij de meeste weggaf aan vrienden omdat hij financieel onafhankelijk was.

Calve

Voor de Nederlansche Naamloze Vennootschap Fransch Holandsche Oliefrabrieken Calvé heeft Roland Holst een oorkonde ontworpen die werd uitgereikt bij vele jaren trouwe dienst.

De zitkamer van de familie is gewijd aan het grafisch werk van Bart van der Leck (1876-1958). Bart van der Leck begon zijn carrière in de decoratieve kunsten met glas-in-loodramen en illustraties. Hij begon serieus als schilder vanaf 1906. In de jaren 1913-1918 veranderde zijn stijl geleidelijk maar ook dramatisch van figuratieve naar abstracte kunst. Hij werd in 1914 ingehuurd door de rederij Müller & Co en dit leidde tot de opdracht voor zijn eerste poster. Zijn visie op abstracte kunst omvatte in 1916 de keuze om alleen de primaire kleuren rood, geel en blauw in hun puurste vorm te gebruiken. Op deze manier beïnvloedde hij Piet Mondriaan en Theo van Doesburg, met wie hij in 1917 de kunstbeweging De Stijl oprichtte. Hij verliet de groep al in 1918 toen hij besloot terug te keren naar semi-abstractie en diagonalen te gebruiken, waar vooral Mondriaan erg tegen was.

Delfts Slaolie Maatschappij

De opdracht in 1919 om een poster te ontwerpen voor de Delft Delfts Slaolie Maatschappij had Van der Leck, als Jan Toorop voor hem, in het rijk van eeuwige posterfaam kunnen katapulteren omdat zijn ontwerp op meer dan één manier revolutionair was.De poster is echter nooit afgedrukt en de belettering die hij heeft gemaakt is is niet publiek bekend gemaakt. Het is niet duidelijk of het ontwerp gewoon te "modern" werd beoordeeld of dat het ook werd veroorzaakt door de beslissing om de naam van het merk te veranderen van Delftsche Slaolie naar Calvé Delft zoals kort daarna gebeurde. Van der LeckWas erg teleurgesteld.

Tentoonstellingsaffiche

In 1919 ontwierp hij een poster voor zijn eigen tentoonstelling in Utrecht. Hierin is duidelijk zijn bovenbeschreven stijl te herkennen. Het beeld stelt een ruiter op een paard voor. Het rood is waarschijnlijk een sokkel in het blauw kunnen we de lucht zien.

Batavier-lijn

Een jaar later ontdekte hij dat Müller & Co, zonder hem te raadplegen, zijn Batavier-poster had veranderd. Hij voelde dat niet alleen als een nieuwe teleurstelling, maar als een duidelijke belediging, aangezien hij voor de familie Kröller-Müller had gewerkt, en vooral voor kunstverzamelaar Helene, in wat hij zag als een hechte en vriendschappelijke relatie.Tegenwoordig staat Bart van der Leck als posterontwerper bekend om een versie van de Batavier-line poster die hij niet goedkeurde. Deze tentoonstelling is een eerste stap om dit beeld bij te stellen. Een publicatie volgt.

De salon is gewijd aan de grafische werken van Jan Toorop (1858-1928). Hij was een van de invloedrijkste schilders van rond de eeuwwisseling. Hij ontwierp slechts een paar posters en ze worden allemaal in deze kamer getoond. Toorop doorliep verschillende fasen in de ontwikkeling van zijn kunst. Hij bekeerde zich tot het katholicisme. Dit wordt ook geïllustreerd in zijn posters.

Delftse Sla Olie Poster

Zijn poster voor de Delftse Slaolie Maatschappij werd beroemd en de Nederlandse versie van art nouveau wordt soms nog steeds "sla-oliestijl" of "spaghettistijl" genoemd. Toorop liet zijn binnenposters afdrukken in ingetogen kleuren en voor buiten in donkerdere tinten. Een kunstcriticus noemde ze destijds "kaviaar voor het volk".

Pandorra

Bijzonder is zijn poster voor het toneelstuk Pandorra in 1919. Het was gedrukt in negen kleuren, wat erg duur en vrij uitzonderlijk was. Slechts enkele exemplaren hebben het overleefd omdat de poster nooit is gebruikt. De reden ligt in een staking van de arbeiders in de theaters en/of de sluiting van theaters als gevolg van de Spaanse grieppandemie. Niemand lijkt het zeker te weten. Sommigen suggereerden zelfs dat de poster was verboden vanwege de gedurfde naaktheid van het ontwerp.

Werk voor vrouwen

In 1898 maakte Toorop een ontwerp voor de tentoonstelling over vrouwelijke arbeid. Op dit ontwerp wordt Marguérite Helfrich getoond, die hij als model gebruikte.

In 1924 was Toorop fysiek te zwak om het ontwerp voor de poster van het Eucharistiecongres zonder hulp op de steen te tekenen. Gerard Rutten (1902-1982) was een kunstenaar en ervaren lithograaf die een deel van het ontwerp creëerde. Omdat zijn werk nauw verwant is aan dat van Jan Toorop, worden ook twee van zijn posters getoond. Later in zijn leven werd Gerard Rutten filmregisseur.

Design Museum Dedel presenteert zeer zeldzame affiches uit Zwitserland. Twee thema’s zijn uitgelicht: de mode affiches and politieke affiches. Opvallend aan de Zwitserse posters is hun kwaliteit: zij werden gedrukt op beter papier dan elders in Europa en op een groter standaard formaat.

Een belangrijk aspect vormen de affiches voor mode. Tussen kledingbedrijven PKZ en Grieder vond een grootse reclamestrijd plaats die spectaculaire affiches heeft opgeleverd. Van Fritz Seigner wordt een affiche in drie delen getoond die hij heeft gemaakt voor PKZ.

Het tweede thema is de politiek. Volksraadplegingen zijn een typisch Zwitsers verschijnsel. Rond de raadplegingen werden poster campagnes gevoerd, waarvan hier sprekende voorbeelden te zien zijn, o.a. van Burkhard Mangold en Melchior Annen. Het affiche TEGEN het vrouwenkiesrecht bleef anoniem.

Dit jaar is het 50 jaar geleden dat de Grafische Werkplaats Den Haag werd opgericht. Een groep kunstenaars kraakte toen het pand waar de werkplaats nog steeds is gevestigd. Het festival Analog 74-24 viert dit feit én kijkt vooruit met een uitgebreid programma rond activisme en community.

In Design Museum Dedel is tijdens het festival de expositie Grafische Werkplaats Moet Blijven! te zien, met affiches van de protestactie (2012) tegen het wegbezuinigen van de werkplaats.

In 2012 kwam de gemeente met een drastisch bezuinigingsplan voor de kunstensector, waardoor de Grafische Werkplaats haar deuren zou moeten sluiten. Zo’n vijftig kunstenaars en vormgevers kwamen in actie tegen deze desastreuze plannen. Ruim 1000 affiches in 55 variaties (allemaal op A2-formaat gezeefdrukt in de werkplaats) werden verspreid door de stad, om duidelijk te maken dat de Grafische Werkplaats een cruciale voorziening is voor beeldend kunstenaars en vormgevers uit Zuid-Holland. De affiches waren niet alleen in de openbare ruimte te zien maar ook in tentoonstellingen in de Grafische Werkplaats en de Haagse Kunstkring. Van iedere exposant werd naast diens affiche ook een autonoom werk geëxposeerd om de relatie tussen toegepast en vrij werk te benadrukken. Met deze manifestaties en exposities is het de kunstenaars gelukt de gemeente te overtuigen. De Grafische Werkplaats kon voortbestaan!

In Design Museum Dedel is nu een selectie te zien van deze affiches, die zo’n belangrijke rol hebben gespeeld in de recente geschiedenis van de Grafische Werkplaats. De affiches laten zien hoe de activistische geest en het gevoel van verbondenheid onder gebruikers van de werkplaats sinds de oprichting in 1974 altijd is blijven voortleven.

Met werk van o.a. Zeloot, Weitenberg, Pat Andrea, Wendy Wenders, G.J. de Rook, Ilja Walraven, Ton Martens en vele anderen.

Jac. Jongert en Gielijn Escher
De tentoonstelling Graphic Trickery, the other Eschers in het Design Museum Dedel is niet aan Maurits Escher gewijd, maar aan het minder bekende, maar niet minder belangrijke, werk van zijn familie. Design Museum Dedel toont werk van o.a. Gielijn Escher (achterneef van Maurits Escher) en Jac. Jongert (grootvader van Gielijn Escher). Gielijn Escher had ongelooflijk veel succes op het gebied van posters. Net als zijn grootvader, Jac. Jongert voor hem. Het onderscheidende kenmerk van het werk van de familie Escher ligt in illusie als belangrijkste visuele methode, en dit is precies wat we in de expositie laten zien.

De leraren van Maurits Escher
De kijker zal ook versteld staan van de unieke grafisch ontwerpen van de leraren van Maurits Escher aan de Haarlemse School voor Architectuur zoals Karel de Bazel, die ongetwijfeld de persoonlijke stijl van de jonge Maurits hebben beïnvloed. Enkele houtsneden van de leraar die de grootste invloed had op Escher - Samuel Jessurun de Mesquita - zullen ook worden gepresenteerd.

…. En andere ontwerpers
We beperken de tentoonstelling niet uitsluitend tot bovengenoemde ontwerpers, maar laten ook de "grafische truc" zien die andere ontwerpers gebruikten om met de geest van de kijkers te spelen.

Het Escher jaar
Met deze tentoonstelling willen we het jaar 2023 samenvatten als een jaar gewijd aan het werk van Maurits Escher, maar ook vragen stellen zoals:

Wat is eigenlijk een illusie?
Hoe werkt illusie in kunst, en hoe werkt het in reclame?
Waarom zijn visuele illusies zo populair in grafisch ontwerp en hoe beïnvloeden ze de kijker?